Deeltijds werken: wat gebeurt er met uw loon en pensioen?

Ongeveer 1 op 4 loontrekkenden werkt deeltijds in België, blijkt uit cijfers van Statbel. Vooral vrouwen kiezen voor deeltijds: 42,8% tegenover 12,6% bij mannen. De belangrijkste drijfveren om deeltijds te werken is omwille van de zorg voor kinderen of afhankelijke personen, omdat de job enkel deeltijds wordt aangeboden of om andere persoonlijke of familiale redenen. Werksfeer of -omstandigheden, stress, bedrijfseconomische redenen of brugpensioen worden het minst aangehaald als reden om deeltijds te werken.

Vrijwillig deeltijds werken kan als werknemer op tijdelijke basis via tijdskrediet of thematische verloven (zoals ouderschapsverlof), of via een landingsbaan (eindeloopbaantijdskrediet) - een oplossing voor werknemers die het aan het einde van hun loopbaan rustiger aan willen doen. Dit soort verloven geeft u recht op een uitkering, als u aan de voorwaarden voldoet. Maar u kan ook permanent (of voor langere tijd) kiezen om deeltijds te gaan werken. 4/5 werken is in ons land de populairste vorm van deeltijds werk.

Wat zijn de (financiële) gevolgen van vrijwillig deeltijds werk als werknemer?

Brutoloon daalt, maar netto-inkomen daalt niet evenredig

Minder werken betekent minder verdienen. Net zoals een voltijdse medewerker wordt u als deeltijdse medewerker betaald volgens het aantal gepresteerde uren. U mag niet gediscrimineerd worden en moet dus evenveel per uur verdienen als een voltijdse werknemer. Een maandloon van bijvoorbeeld 2.500 euro bruto bij voltijds werk wordt bij 4/5 2.000 euro bruto. Hetzelfde principe geldt overigens voor vakantiegeld en in regel ook voor een eventuele eindejaarspremie of dertiende maand (in de praktijk zal er vaak een pro rata premie zijn, maar soms kan de berekeningswijze licht afwijken).

Stapt u over van voltijds naar 4/5, dan zullen uw bruto-inkomsten dus een vijfde lager zijn. Let wel: dat betekent niet dat uw loon, vakantiegeld en eindejaarspremie netto ook exact een vijfde lager zullen zijn. De belastingtarieven en belastingvrije sommen zijn dezelfde voor deeltijdse en voltijdse werknemers, maar toch verschilt de eigenlijke belastingdruk. Hoeveel u van uw loon aan de fiscus afstaat, wordt namelijk onder meer beïnvloed door de hoogte van het brutoloon en uw gezinssituatie. Het belastingtarief werkt met progressieve schijven. Naarmate het brutoloon daalt, kan uw nettoloon verhoudingsgewijs hoger worden.

Het is dus goed mogelijk om bijvoorbeeld 20% minder brutoloon te krijgen en slechts 15% minder nettoloon te ontvangen. Hoeveel het nettoverschil precies bedraagt, is echter een complexe berekening. Nieuwsgierig naar uw persoonlijke situatie? Dan kan u gebruikmaken van een netto-brutocalculator van bijvoorbeeld SD Worx, of de berekening laten maken via uw werkgever.

Wat met vakantiedagen?

Gaat u van voltijds naar 4/5, dan krijgt u ook 1/5 minder vakantiedagen (op voorwaarde dat die 4/5 gepresteerd wordt op 4 dagen, en voltijds op 5 dagen), wettelijke feestdagen uitgezonderd. Was u voltijds tewerkgesteld in 2021, dan heeft u 20 volle vakantiedagen opgebouwd. Werkt u halftijds vanaf 2022 (5 dagen van 4 uur), dan zal u in 2022 echter maar een totaal van 20 halve vakantiedagen kunnen opnemen (4x 5 dagen van 4 uur). Schakelt u in de loop van het jaar om van regime, dan gebeurt de berekening pro rata.

Als een feestdag of vervangingsdag op een dag valt waarop u als deeltijdse werknemer niet zou hebben gewerkt (maar als voltijdse werknemer wel), dan hoeft uw werkgever deze dag niet te betalen. Tenzij u een variabel uurrooster hebt: dan wordt er wel rekening mee gehouden in de berekening van uw maandloon en betaalt uw werkgever de feestdag. Hoeveel u voor deze feestdag betaald krijgt, wordt berekend op basis van wat u de voorbije 4 weken gemiddeld verdiende. U heeft sowieso net als voltijdse collega’s recht op klein verlet tijdens dagen waarop u normaal gezien zou werken.

Wat met maaltijdcheques?

Maaltijdcheques worden toegekend per gewerkte dag, ongeacht de duur van de prestatie. Dat betekent dat u voor een halve dag werk (omdat u deeltijds werkt of een halve dag verlof nam) ook een maaltijdcheque ontvangt. Als u bijvoorbeeld 4/5 werkt in een regime waarbij u 1 volledige dag niet werkt, dan krijgt u 4 maaltijdcheques. Werkt u 4/5 in een regime waarbij u 2 halve dagen niet werkt, dan krijgt u 5 maaltijdcheques.

Hierdoor kan het zijn dat een deeltijdse werknemer evenveel maaltijdcheques krijgt als een voltijdse collega. Daarom voorziet de wet voor de werkgever ook een alternatieve berekeningswijze die rekening houdt met de effectief geleverde prestaties van de werknemer. Zo kan de werkgever een deeltijdse werknemer toch minder maaltijdcheques geven. Dat mag wel alleen als de werkgever deze alternativeve berekeningswijze heeft opgenomen in een cao of het arbeidsreglement.

Opgelet voor uw wettelijk en uw aanvullend pensioen

Uw inkomen (loon, maaltijdcheques, dertiende maand, …) en vakantiedagen zijn niet de enige aspecten om rekening mee te houden wanneer u eraan denkt om deeltijds te werken. Als voltijdse werknemer bouwt u pensioenrechten op voor elke dag dat u werkt. Werkt u deeltijds, dan bouwt u geen pensioenrechten op voor de (halve) dagen dat u niet werkt. Uw pensioen zal dan in principe kleiner zijn dan wanneer u voltijds zou werken.

Een oplossing is dan om deeltijds te werken via tijdskrediet of thematische verloven (zoals ouderschapsverlof). Die hebben allemaal bijzondere regels en voorwaarden, waardoor u tóch pensioenrechten opbouwt. Sommige periodes worden volledig gelijkgesteld voor de opbouw van uw pensioen, andere niet. Zeker als u tijdelijk deeltijds wil werken (bijvoorbeeld om meer bij de kinderen te zijn), kan het financieel interessanter zijn om een thematisch verlof te nemen.

Goed om weten: de wettelijke pensioenleeftijd voor voltijdse en deeltijdse medewerkers is dezelfde. Deeltijds werken betekent dus niet dat u pas later op pensioen kan, tenzij u kiest om minder dan 1/3 te werken.

De gevolgen voor uw eventuele groepsverzekering (uw aanvullend pensioen) hangen af van het type groepsverzekering dat uw werkgever aanbiedt:

Bij een groepsverzekering met vaste bijdragen betaalt de werkgever een vaste premie in functie van het salaris of een forfait. Bij deeltijds werken wordt het voltijdse salaris dan herleid (bijvoorbeeld 20% minder als u van voltijds naar 4/5 gaat). Op dit afgeleide resultaat wordt dan de premie berekend.
Bij een groepsverzekering met vaste prestatie is het eindkapitaal vastgelegd en wordt de benodigde premie daarvan afgeleid. Bij deeltijds werken wordt het verzekerd kapitaal (of de verzekerde rente) berekend op basis van het voltijdse salaris (of voltijdse forfait). Vervolgens wordt dit bedrag proportioneel aangepast volgens de tewerkstellingsgraad; bij deeltijds werk zal u dus een hogere premie betalen.

Wat als u werkloos wordt?

Als u werkloos wordt in de periode dat u deeltijds werkt, zal uw werkloosheidsuitkering berekend worden op een aantal gepresteerde (of gelijkgestelde) werkdagen, gedurende een bepaalde referteperiode. U hebt dus als deeltijdse medewerker geen recht op een volledige werkloosheidsvergoeding. Kiest u om deeltijds te werken via tijdskrediet of thematische verloven, dan kan u wel een volledige werkloosheidsuitkering krijgen.

Wat met vervoerskosten?

U heeft recht op - verhoudingsgewijs - dezelfde bijdrage voor vervoerskosten van uw werkgever als voltijdse werknemers. Al kan dat verschillen naargelang de vervoerswijze, uw arbeidsregime (hoeveel dagen u per week werkt) en de sectorale afspraken. Maakt u gebruik van het openbaar vervoer? Dan is het goed om weten dat er speciale abonnementen bestaan voor deeltijdse werknemers.

Wat met een bedrijfswagen of salariswagen?

Wat er met uw salariswagen gebeurt als u deeltijds gaat werken, hangt af van de car policy van uw werkgever. Bedrijven voorzien meestal dat het recht op een salariswagen vervalt vanaf een bepaalde grens, bijvoorbeeld als u halftijds werkt. De kosten van een bedrijfswagen voor de werkgever kunnen namelijk stijgen omdat u meer privé-kilometers kan doen. Sommige bedrijven voorzien ook het behoud van het recht op een bedrijfswagen, mits de deeltijdse werknemer een bepaalde financiële bijdrage betaalt.

Wat met ambtenaren?

Voor ambtenaren kunnen de regels afwijken van de privésector. Net als bij werknemers betekent minder werken, minder salaris. Maar er zijn andere mogelijkheden om deeltijds te werken, en die komen telkens met een eigen set aan regels en (financiële) gevolgen. Bent u ambtenaar, dan kan u meer info inwinnen bij uw HR-dienst.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met SD Worx.