Wat is een beding van terugkeer?

Met een beding van terugkeer kan u enigszins anticiperen op zo’n tragische gebeurtenis. Het verzacht het verlies niet, maar helpt u wel het zeggenschap behouden over de geschonken goederen en bespaart u een fiscale afstraffing. Notaris Jelle Van Hove legt uit hoe de vork in de steel zit.

Welke verschillende vormen van terugkeer van beding bestaan er?

Wettelijk beding van terugkeer

"De wetgever houdt rekening met de mogelijkheid van een situatie waarbij uw kind na een schenking overlijdt, maar vóór u als schenker", vertelt notaris Jelle Van Hove, woordvoerder van notaris.be. "De wet stelt dat de geschonken goederen dan naar de ouder(s)-schenker(s) terugkeren, zonder dat hierop successierechten betaald moeten worden." Aan deze vrijstelling zijn wel voorwaarden gekoppeld:

• De vrijstelling geldt alleen voor ouders die aan hun kinderen schonken. En dus niet voor schenkingen tussen broers/zussen, nonkels/tantes, vrienden, …
• De goederen moet nog in natura aanwezig zijn. Het kind mag de 75.000 uit ons voorbeeld dus nog niet uitgegeven hebben.
• Uw kind mag zelf geen kinderen hebben. Is dat wel het geval, dan blijft de 75.000 euro in de erfenis en zal het volgens de normale regels geërfd worden door de kleinkinderen.
• In de aangifte van nalatenschap moet om de vrijstelling verzocht worden. Het wettelijk beding van terugkeer wordt met andere woorden niet automatisch toegepast.

"Is uw overleden kind gehuwd, dan krijgt de partner levenslang het vruchtgebruik op de goederen. Dat betekent concreet dat de rente op de 75.000 euro aan de partner toekomt", geeft de notaris mee.

Conventioneel beding van terugkeer

Gelet op de voorwaarden is een wettelijk beding niet in alle situaties nuttig. Met een op maat gemaakt conventioneel beding van terugkeer kan u daar een mouw aanpassen:

• Een conventioneel beding van terugkeer kan u niet alleen voor uw kind(eren) toepassen, maar ook voor schenkingen aan bijvoorbeeld een zus, nonkel of derde.
• Wanneer de 75.000 euro uit ons voorbeeld al uitgegeven is om het huis te financieren, en dus niet meer in natura aanwezig is, kan u met een conventioneel beding van terugkeer de schenking in principe terugvorderen op de nalatenschap van uw overleden kind, voor een bedrag gelijk aan de schenking. U moet hiervoor aan de schenkingsdocumenten een clausule van zaakvervanging aan het conventioneel beding van terugkeer koppelen, zodat zowel de geschonken goederen als de goederen die ervoor in de plaats komen zullen terugkeren.
• Als uw kind zelf kinderen heeft, kan u met een conventioneel beding van terugkeer zorgen dat de 75.000 euro die u schonk, niet automatisch aan de kleinkinderen toekomt (zij zijn namelijk de wettelijke erfgenamen van uw kind), maar eerst naar u terugkeert. U kan dan eventueel later nog beslissen om die 75.000 euro bijvoorbeeld aan uw kleinkinderen te schenken.

"Een conventioneel beding van terugkeer geeft u dus - in vergelijking met het wettelijk beding van terugkeer - veel meer mogelijkheden en zeggenschap over het geschonken vermogen", stipt notaris Jelle Van Hove aan. "U kan bijvoorbeeld het beding zo opstellen dat het alleen van toepassing is bij het overlijden van de begiftigde alleen. Of u kan het beding zo opstellen dat het van toepassing is bij het overlijden van de begiftigde én zijn afstammelingen."

Optioneel beding van terugkeer

U kan ten slotte ook met een optioneel beding van terugkeer werken; dit is een toevoeging aan het conventioneel beding van terugkeer. "Deze clausule biedt u de meeste flexibiliteit. Met het optioneel beding heeft u de mogelijkheid om bij het overlijden van uw kind (of andere begunstigde) de schenking al dan niet naar u te laten terugkeren. Oefent u de optie niet uit, dan heeft het beding van terugkeer geen uitwerking. De schenker kan zo beter inspelen op de concrete omstandigheden die op het moment van het overlijden van de begunstigde spelen, en op basis daarvan beslissen om al dan niet opteren voor de terugkeer", legt notaris Jelle Van Hove uit.

Dat kan bijvoorbeeld relevant zijn in de volgende situatie. Stel: u schenkt vandaag 75.000 euro aan uw kind, zodat hij of zij er bijvoorbeeld ooit een huis mee kan kopen. Uw kind laat dat geld gewoon op de rekening staan. Enige tijd later overlijdt uw kind, en u bent zelf ernstig ziek. Door het conventioneel beding van terugkeer komt de 75.000 euro ‘automatisch’ opnieuw op uw rekening. Wanneer u echter een optioneel beding van terugkeer heeft toegevoegd aan de schenkingsdocumenten, kan u er ook voor opteren dat de 75.000 euro in de erfenis blijft. U wil misschien  – gezien uw eigen gezondheidssituatie – niet nog eens een nieuw successieplan maken. Bovendien biedt een optioneel beding u de ruimte om te bekijken welke van de twee opties (uitoefenen of niet) fiscaal voordeliger is voor uw toekomstige erfgenamen.

Kan u zelf een beding van terugkeer opstellen?

Het wettelijk beding van terugkeer geldt standaard. Daarvoor hoeft u dus niets te vermelden in de schenkingsdocumenten. Wil u een conventioneel of optioneel beding van terugkeer op te stellen, dan kan u bij de notaris terecht. "Zo bent u zeker dat het beding de uitwerking zal hebben die u precies voor ogen heeft, en dat de clausules in de correcte bewoordingen en waterdicht zijn opgesteld", vertelt notaris Jelle Van Hove. "U bent echter niet verplicht om de schenkingsdocumenten door een notaris te laten opstellen. Bepaalde documenten kunnen ook onderhands opgesteld worden, en bijvoorbeeld zelf ter registratie aangeboden worden."

Een schenking kan een fiscaal voordeel opleveren op het vlak van erfbelasting. Maar omdat een schenking in regel onherroepelijk is, moet u dus doordacht te werk gaan. Gegeven is immers gegeven. Het is dus van belang om stil te staan bij de correcte modaliteiten en voorwaarden die u aan de schenking koppelt. Er zijn tal van mogelijkheden waardoor u op maat kan schenken, maar er zijn ook tal van valkuilen. Voor vragen of advies over een beding van terugkeer kan u terecht bij een notaris.