Lag er onder uw kerstboom ook een stapel cadeaubonnen of heeft er nog liggen van andere vieringen? Dit is wat u moet weten over uw rechten als consument en over de geldigheidstermijn van geschenkbonnen. Plus: tips om uw bonnen nooit meer kwijt te raken …
Als het op cadeaus geven of krijgen aankomt, is het moeilijk om een misser te maken met een cadeaubon. Het is creatiever dan een enveloppe met een bankbiljet, maar niet zo ingewikkeld als het uitkiezen van pakweg een trui of een juweel. Met een cadeaubon kan de ontvanger op het gemak iets uitkiezen wat hij of zij wil (tenzij het bijvoorbeeld een bon is voor een specifiek restaurant). Of de bon misschien stiekem doorschuiven als het toch niet helemaal zijn of haar ding is. Het is dan ook niet verrassend dat veel Belgen er een kopen; in 2017 werden zo’n miljoen cadeaubonnen verkocht in België.
Maar er zitten ook wat addertjes onder het gras. Cadeaubonnen - fysiek of een e-bon - raken makkelijk zoek of worden pas ‘opgegraven’ nadat ze al maanden zijn vervallen. Hoeveel bonnen we in België ongebruikt in de lade of mailbox hebben liggen, is een vraagteken. Advieskantoor Deloitte becijferde dat er in 2010 voor 70 miljoen euro aan cadeaubonnen niet ingeruild werd in België. Recenter Belgisch onderzoek is er niet, maar u kan ervan uitgaan dat we samen ondertussen op een stapel ongebruikte en vervallen bonnen zitten ter waarde van misschien honderden miljoenen euro.
In tegenstelling tot bijvoorbeeld Nederland, zijn er in België geen wettelijke regels over. Toenmalig minister voor Consumentenzaken Kris Peeters zei in 2017 dat hij "een cadeaubon die minder dan een jaar geldig is, niet redelijk vindt". Volgend op die uitspraak pasten enkele winkels hun beleid aan door de geldigheidsduur te verlengen naar een jaar. Vandaag is er echter nog steeds geen wet die zegt hoe lang een cadeaubon minstens geldig moet zijn.
Het basisprincipe in België is dat een consument over de nodige informatie moet beschikken om zijn aankoopbeslissing te kunnen nemen. Als er bij de verkoop van de cadeaubon op geen enkele manier duidelijkheid wordt verschaft over de geldigheidsduur, wordt de bon verondersteld onbeperkt geldig te zijn. Maar dat betekent niet dat er op de cadeaubon altijd een uitgiftedatum of geldigheidsdatum vermeld moet staan.
Een cadeaubon kan bijvoorbeeld een geldigheidsduur hebben van 2 jaar vanaf de aankoop, zolang die geldigheidsduur maar duidelijk en zichtbaar is voor alle partijen. In dat geval geldt dan de vervaldatum op de bon of het aankoopbewijs om het eindpunt van die geldigheidsduur te bepalen. In veel gevallen wordt de cadeaubon ook nog eens geregistreerd bij de verkoper, waardoor u ook daar de geldigheid van zijn cadeaubon kan nagaan.
De uitgiftedatum of de uiterste geldigheidsdatum hoeft dus niet op de cadeaubon zelf vermeld te staan, zolang de geldigheidsduur voor alle partijen duidelijk is en alle middelen (aankoopbewijs, registratie, …) daarvoor ter beschikking staan van de klant.
Geschenkbonnen zijn contractuele documenten. Als u een bon koopt, aanvaardt u de voorwaarden die de verkoper heeft bepaald, op voorwaarde dat ze duidelijk geformuleerd zijn. Voordat u zelf een cadeaubon koopt, kan u dus best even nagaan of de ontvanger de bon kan inruilen voor geld of mag doorgeven aan iemand anders (bijvoorbeeld als de bon op naam staat).
Daar bestaat geen eenduidig antwoord op. De curator die het faillissement afhandelt is niet verplicht om de bonnen te aanvaarden. Met een geschenkbon heeft u weliswaar een contractueel document in handen en kan u dus ook een vordering doen. Alleen zal u niet als eerste in de rij staan. In de praktijk is een terugbetaling pas mogelijk als de bevoorrechte schuldeisers eerst vergoed zijn.
De kans dat u uw bon kan verzilveren of geld terugkrijgt is dus nooit zeker. Maar zo ver hoeft het niet altijd te komen. Het hangt ook van geval tot geval af. Zo kon u bij de uitverkoop van Brantano wél nog geschenkbonnen verzilveren.